Stefnumótun varðandi móttöku skemmtiferðaskipa verður að taka mið af
heildarhagsmunum atvinnugreinarinnar
Kristófer Oliversson
Komum skemmtiferðaskipa til Íslands á sumrin fjölgar ört. Þar ræður miklu aukin áhugi erlendra útgerða skemmtiferðaskipa á siglingum um Norður Atlandshaf og velgjörðir stjórnvalda hér á landi sem greiða niður vistir og aðrar nauðsynjar með tollfríðindum. Þá hefur einnig áhrif að opinberir aðilar hafa tekið höndum saman við þau innlendu fyrirtæki sem þjónusta erlendu útgerðirnar við kynningu, markaðsmál og aðra fyrirgreiðslu hérlendis undir nafni Cruise Iceland. Fyrir skemmstu hvöttu FHG stjórnvöld til að standa við ákvörðun Alþingis frá síðustu áramótum um afnám tollafríðinda skemmtiferðaskipa innan íslenskrar lögsögu til að stuðla að réttlæti og jafnri samkeppnisstöðu fyrirtækja í greininni og fengu yfir sig aðdróttanir frá almannatengslafyrirtæki umræddra samtaka og ásakanir um að vinna gegn hagsmunum greinarinnar. Það var ekki málefnalegt.
Lenging ferðatímabilsins og aukin verðmætasköpun í forgangi
Ferðaþjónustan er auðlindagrein og því er mikið í húfi að horfa til allra þátta sjálfbærrar
þróunar og verðmætasköpunar með sem minnstum ágangi á náttúruna. Að hálfu
Reykjavíkurborgar er nú unnið að mótun stefnu varðandi móttöku skemmtiferðaskipa og
samhliða eru áform um að skilgreina þar þolmörk.
Á síðustu árum og áratugum hefur verið sátt um að vöxtur greinarinnar lúti lögmálum
sjálfbærrar þróunar og þeirri forgangsröð að lengja það tímabil sem erlendir ferðamenn
sækja Ísland heim og að efla þá þætti ferðaþjónustunnar sem skapa hvað mestu verðmætin
með vel launuðum störfum, öflugum fyrirtækjum og miklum fjárfestingum sem dreifa
verðmætunum sem víðast um samfélagið. FHG hafa talað fyrir þeirri stefnu að íslensk
ferðaþjónustan eigi að vera þekkt fyrir gæði, náttúru og einstaka upplifun. Lenging
ferðatímabilsins og aukin verðmætasköpun er þess vegna framar í forgangsröð við
stefnumótun en fjölgun ferðamanna. Í ljósi þessa er mikilvægt að skoða að hvaða leiti mikil
fjölgun ferðamanna sem gista og ferðast um á skemmtiferðaskipum samræmist þeirri sýn.
Aukið álag á álagstímum
Skemmtiferðaskip þjóna þeim hópi ferðamanna sem koma aðeins yfir háannatímann þegar
álag á auðlindir og innviði greinarinnar er hvað mest. Viðbótarálag á háannatíma dregur úr
gildi og verðmæti eftirsóttra náttúruperla landsins. Ferðamenn sem gista og snæða á
skemmtiferðaskipum og fara í dagsferðir auka álagið á vinsælustu náttúruperlur landsins og
draga því úr upplifun allra, jafnt þeirra sjálfra og annarra ferðamanna. En aukið álag á
annatíma dregur einnig úr arðsemi greinarinnar því hún kallar á lítt arðbærar fjárfestingar í
innviðum sem nýtast aðeins í stuttan tíma ársins. Tveir meginþættir sjálfbærrar þróunar er
fjárhagsleg arðsemi og hófleg nýting auðlinda. Þegar Reykjavíkurborg vinnur að stefnumótun
varðandi móttöku skemmtiferðaskipa er ekki hægt að horfa framhjá þeirri staðreynd að hröð
fjölgun ferðamanna í skemmtiferðaskipum ógnar markmiðum um að vöxtur greinarinnar lúti
markmiðum sjálfbærrar þróunar.
Stefnumótun í þágu uppbyggingar samfélags
Einnig er mikilvægt við slíka stefnumótun að skoða þann þátt er lítur að aukinni
verðmætasköpun í greininni en það gerist helst með því að efla og bæta framboð á vandaðri
og góðri þjónustu sem skilur eftir sig skattspor sem eftir er tekið. Vönduð og góð gisting og
fágæt veitingaþjónusta sem vekur athygli útfyrir landssteinana eru dæmi um slíka þjónustu
sem tekist hefur að byggja upp hér á landi á síðustu tveimur áratugum. Þar að baki liggur
fjárfesting í fasteignum og þekkingu og öðrum innviðum sem mikilvægt er að nýta og þróa.
Skemmtiferðaskip sem eru fljótandi gistirými og veitingaþjónusta í eigu erlendra aðila og
skráð í útlöndum eru í samkeppni við þessa innviði okkar og leggja því lítið til styrkingu þeirra
eða uppbyggingar. Til glöggvunar má nefna að á síðasta ári nam skattspor af hverju
hótelherbergi á Íslandi yfir 2 milljónum króna að meðaltali. Þar er meðtalinn
virðisaukaskattur, gistinátta- og áfengisskattar, fasteigna- og tryggingagjald og staðgreiðsla
launaskatts og útsvars. Um fjórðungur þeirrar fjárhæðar rennur til sveitarfélaga vítt og breitt
um landið. Til samanburðar má áætla að tekjur hins opinbera vegna gistináttaskatts af hverri
káetu um borð í skemmtiferðaskipi hafi numið að hámarki um 150 þúsund krónum að
meðaltali á þessu ári ef skipið hefur verið í íslenskri lögsögu 5 mánuði samfleytt, og minna
hjá þeim skipum sem höfðu skemmri viðdvöl. Fjárfesting innlendra ferðaþjónustufyrirtækja
og skattar sem þau og starfsfólk þeirra greiða er fjármunir sem renna til uppbyggingar
atvinnugreinarinnar og samfélags okkar. Það ætti að vera leiðarljós Reykjavíkurborgar við
stefnumótun í ferðaþjónustu og einstaka þáttum hennar.
Forðumst ofnýtingu og rányrkju
Ferðaþjónusta á Íslandi er auðlindagrein. Nauðsynlegt er að öll umgengni við náttúruna sé til fyrirmyndar og ekki má draga úr verðmæti þeirra með ofnýtingu og rányrkju. Þá þarf að
vanda til virðisaukandi þjónustu við þá ferðamenn sem sækja íslenska náttúru heim til að
hámarka verðmætasköpun i greininni. Saga auðlindanýtingar í heiminum kennir okkur að
arðsemin vex með hóflegri nýtingu auðlinda. FHG hafa lýst yfir áhyggjum sínum yfir of
hröðum vexti í komu skemmtiferðaskipa og mikilli fjölgun gesta sem á þeim búa á sumrin og
auka álagið á viðkvæmustu náttúrperlur landsins. Félagið óttast að slík þróun hvorki stuðli
ekki að sjálfbærri þróun ferðaþjónustunnar né vinni að hagsmunum ferðaþjónustunnar eða
samfélagsins í heild sinni. FHG telja að þessi sjónarmið hljóti að koma til skoðunar við
stefnumótun Reykjavíkurborgar vegna móttöku skemmtiferðaskipa og vonast til að umræðan
um þessi mál geti orðið málefnaleg.
Kristófer Oliversson er formaður Félags hótel- og gistihúsaeigenda.
Comentarios